IÇ ANADOLU KÜRTLERI ve HISAR

IÇ ANADOLU KÜRTLERI
Burada ilk olarak icanadolu kurtlerinin tarihini anlatip daha sonra Hisar Koyu tarihine gececegiz.Elbetteki Hisar tarihi icin koyun ileri gelenleriyle konusmak cok mantikli olacaktir.




BÖLÜM - - 1
Kurt asiretleri, 1700'lerin sonlarina dogru Haymana daglari civarlarinda gorulmeye baslanmistir. Bunlar gruplar halinde yayiliyordu. Asiretler Resvan - Cihanbeyli- ve Sihbizini federasyonuna bagliydi. Bunlar, Osmanli yonetiminin zorunlu mudahelesiyle batiya gocertilmelerininin yanisira yeni otlakliklarin bulunmasi ve alanlarinin gelistirilmesi icin buradaydilar. Kurtlerin Konya bolgesine ne zaman yerlestikleri konusunda kesin bir tarih vermek zor, ancak adlari 1767'lerde duyulmaya baslandi. Fransiz cografyaci Perrot 1850'lerde Haymana Kurtleri ile soylesiler gerceklestirmis ve bunlarin birkac kusak once burada bulunduklarini vurgulamistir. Kurt asiretleri 1800'de yil boyunca dogudan bu bolgeye gelmislerdir. Gocebe Kurtlerin uzerindeki yonetim kontrolu azdi. Bunlar, ancak 1880'lerde Osmanli yonetimi icerisinde entegre edildiler ve bu yildan itibaren Sultana vergilerini odemeye basladilar...
Yasar Kemal'in romanlarinda da goruldugu uzere, bunlarin gocebe hayati ve gelenekleri bir tarafa birakip surekli yerlesime gecisleri hicte kolay olmamistir. Daha onceleri yaylalarin kisilere verilip kullanim isi dengeli bir bicimde yapiliyordu. Osmanli yonetimi bunu (baskiyi), Kulu civarlarindaki yazlik otlaklari kullanan Kurtlerin kendi eski yasam bicimlerini terketmeleri icin yapmaktaydi. Buraya yerlesim, bir asiret ya da akraba grubuna verilen topraklar uzerinde ev insa etmeleri ve yerlesmeleri anlami tasiyordu. Osmanli ve daha sonrasi kurulan Turkiye Cumhuriyeti doneminde devlete ait topraklar, surekli yerlesim ve yeni koyler insa etme amaciyla dagitilmistir.
Yarasli Koyu 1662'de kurulmus eski koylerden birisidir. Gunumuzde Kulu civarlarinda bulunan Kurt koylerinden Dipdede 1830, Celep 1839, Tavsancali 1845, Serefli 1863, Beskardes ve Karacadag 1890'da kurulmuslardir. Karacadag'a gelis ile ilgili olarak koyde yasayan birisi soyle anlatmaktadir: Bizler pek hatirlamayiz, ancak buyuklerimizin anlatiklarina gore, kislari Adana'ya yazlari ise Haymana'ya gelirlermis. Ceyhan taraflarindan buralara gelmislerdi. Cadirlarda yasamlarini surdurmekteydiler. Daha sonra buraya yerlesmeye karar verdiler. Daha sonra cevrenin gozden gecirilmesi icin atli iki oncu grup yola cikmakta. Birisi Dondurma, digeri Yalinayak'a gelir. Gruplarin basi, iki ayri yerlesim yerinde yerlesme ile ilgili gerekcelerini dile getirir. Boylelikle Resvan asiretlerinin bir kolu olan Halikan'a bagli bu grup ikiye ayrilir. Sozkonusu bu koyler halen bunlara bagli..."
Ayni eserde, yerlesim yerlerinin insa tarihi ile ilgili bilgiler de ilgi cekici:
"Kulu: 1954'te ilce oldu. Ilcede Turkler cogunlukta. Turkmenler ve Ermeniler de var. Ermeniler, 1930'dan sonra Turkiye'nin bircok yerinde oldugu gibi buradan ayrildilar. Burada yasayan Kurt aileler var. Ancak buradaki tarihi gecmisleri pek eskiye dayanmiyor. Son yillarda Kulu cevresindeki (yayla) bu sayi cogalmakta. Gecimlerini saglamak icin evler ya da kulubeler satin almakta. Bunlar daha cok Agri tarafindan gelenlerden olusmakta.
Hisar: 1923'te Antep'in Islahiye kazasindan gelen muhacir Kurtler tarafindan kurulmustur.(Aslinda gercegi tam icermeyen bir idda,Cunku kurtulus savasi baslamadan once Hisar'da dedelerimiz vardi.).
Kozanli: 1800'lerde kuruldugu sanilmakta. 1954'te belediye oldu. Adana'nin Kozan ilcesindan gelenlerden olusmakta. Halkin cogunlugu Turk. Ancak eski kaynaklar, bunlarin Turk degil Kurt oldugunu belirtmekte.
Tavsancali: 1955'ten bu yana kasaba. Burada yasayan Kurtler Adiyaman, Mus ve Diyarbakir'dan gelmistir. Bunlar Halo veya Omeran asiretlerine baglidir. 1845'lerde yerlesim alani olmustur. Buranin eski adi Omeranli ya da Omerhanli, burada daha once yasayan Kurt buyuklerinin ismi olsa gerek. Bu isim halen orada yasayanlar tarafindan kullanilmakta. Zincirlikuyu: 1967'den beri kasaba. Burada yasayan Kurtlerin kokeni Elbistan ve Maras'a kadar uzanmaktadir. Kurtler buraya 1750 ile 1770'li yillar arasinda gelmislerdir. Ilkin Ankara'nin Karagoz, 1800'lerde de Zincirlikuyu'ya (o donemde Kurtoglu ismiyle taninmaya baslandi) gelmislerdir.
Acikuyu: Koyde yasayanlar Kurt kokenli. Tavsancali'ya bagli bir yayla olarak dusunulmustu. 1954'te Kulu'nun ilce olmasindan sonra, yayla sakinleri burayi koye donusturduler. Koy adini, buradaki kuyu suyunun fazla tuzlu olmasindan dolayi Acikuyu olarak almistir. Burada icme suyu sikintisi devam etmektedir.
Agilbasi: 1855'te Tatarlar Kafkaslari terkederek Kirim ve Romanya uzerinden Anadolu'ya varmislardir. O donemdeki yonetim bunlari koyun o zamanki adiyla Mandira'ya yerlesmelerine izin vermistir. 1861'lerde Ermeniler de, Erzurum ve Sivas cevresindeki katliamlardan kacarak buraya gelmislerdir. Ermeniler burayi sonradan terketmistir. Burada civardan gelen Kurtlerin nufusu giderek cogalmaya baslamistir.
Altilar: Daga yakin kurulmustur. Burada yasayan Kurtlerin dogudan, Haymana taraflarina geldikleri daha sonra buraya yerlestikleri, koyun adini buraya gelen ve 6 kisiden olusan gruptan aldigi belirtilir. Koken olarak Adiyaman, Urfa ve Sivas civarlarindaki asiretlere baglidirlar.
Arsinci: Koy, 1847'lerde dogudan (Kurdistan-Cev.) gelen Kurtler tarafindan kurulmustur.
Beskardes: Burada yasayan Kurtler Urfa, Siverek ve Adiyaman'dan gelmislerdir. Ilk once Altilar, ardindan Tavsancali, en son olarak 5 kardesten olusan bu topluluk bugunku koyu kurmuslardir. Kêy adini bu kardeslerden almistir. Sevki veya Sefkanli asiretine mensup koyluler daha sonra Deli Suleyman, Doymazlar ve Haci Mahmutlar kollarina ayrilmislardir.
Bogazoren: 1854'te kurulan bu koye ilk gelenlerin Tatarlar oldugu belirtilir. Nufusun bir kismi Kurtlerden olusmaktadir.
Bozan: 1908'de kurulmus. Kurtler buraya Kozan taraflarindan gelmislerdir. Ilkin Kisla yaylasi ve Yapali koyu civarlarinda yerlesmis daha sonra buraya gelmislerdir.
Burunagil: Buradaki Kurtler, Agri'dan, 6 yillik muhacirlik sonrasinda 1919'da Kulu'ya ulasmis, daha sonra buraya yerlesmislerdir.
Canimana: Kirsehir'den gelen ve Sihbizini asiretine mensup Kurtler tarafindan 1902'de kurulmustur.
Celep: Bir kisim kaynaklara gore burasi Erzurum, Adiyaman, Elazig ve Sivas'tan gelen Seifkari asiretine mensup olan Kurtlerce kurulmustur. 1765'lerde Beskardes ve Zincirlikuyu'ya ulasan Kurtler, 1839'da kendilerine verilen buraya yerlesmeye baslamislardir. Copler: 1870'te kurulmus. Tatarlar buranin hava sartlarina uymakta zorlaninca 1900'lerde Beskardes'teki Kurtlere satmislardir. 1922'de zorla surgune tabi edilen Kurtler de buraya yerlesmislerdir. Koy, bugun bile bu eski ve yeni gruplardan olusmaktadir.
Dipdede: Burasi bir Kurt koyu. Buradaki Kurtler 1830'da Erzurum taraflarindan buraya gelmislerdir. Dipdede isminin burada yasayanlarin atalari oldugu sanilir.


Karacadere: Bir Kurt koyudur. Tarihi ile ilgili bilgiye ulasilmamistir.
Kirkpinar: 1885'te kurulmustur. Burada yasayan Kurtler Maras, Islahiye ve Sivas'tan gelmislerdir.
Sogukkuyu: Koy halki Kurt'tur. 1843'te Canimana'ya konaklamislardir. Daha sonra burasini imar etmislerdir. Serefli: 1863'te kurulmus. Koy sakinleri Kurt kokenli olup Mus taraflarindan buraya gelmislerdir.
Tavlioren: 1870'lerde Tavlu bey himayesinde buraya gelen Kurtler, ilkin bu koyun 2 km. kuzeyine yerlesmislerdir. Burada cikan sorunlar yuzunden Ankara'ya bagli Tiras'a gecmislerdir. 1900'lerde buraya, koyun bulundugu yere tekrar gelip yerlesmislerdir. Tuzkaya: Tokat'a bagli Turhal kazasinin Kazava koyunden gelen Kurtlerden olusmaktadir. Bunlar Halikan asiretinin bir kolu olan Cutkan'a baglidirlar. Buradaki Kurtlerin gocebe olduklari, bunlarin ilk etapta Cukurova'ya geldikleri ve buradan Kulu'ya, ardindan burayi insa ettikleri, koyun ilk adinin ise Herema Cutkanli oldugu belirtilir. Koyun ismi 1932'de degistirildi.
Yazicayir: Yozgat'in Akdag'indan 1890'larda bu koyun 2 km. yakinlarina gelen Kurtlerden olusmakta. Kurtler 1920'de buraya yerlesir.
Yesilyurt: Gaziantep ve Sivas'tan gelen Kurtler tarafindan kurulmustur..." (4)
Kaynakca: 4- Kulu utvandrarbygd i Turkiet, I. Lundberg-I. svanberg, 1994 Uppsala.
BÖLÜM - - 2

iÇ ANADOLU KÜRTLERi

Ic anadolu kurdleri milli ozelliklerini yuzyillardir korumuslar. Kapali toplum yapisina sahip oldugundan kendi aralarinda onemli bir dayanisma var (Koy yasami).Yasli kesim yani bugun 70 80 yaslarinda olanlar Erivan radyosu
Ic anadolu'ya kimine gore surgun kimine gore daha iyi bir yasam icin kimine gorede konar-gocer olarak buraya geldiklerini soylerler..
Ic anadolu kurd genci 15-16 yaslarina geldimi, "Ben kimim, Nerden geldim" sorusuna yanit ariyor. Yaslilar ise susmayi tercih ediyor..
Gencler bu sorulari sorarken arastirma alani olarakta iki unsur gelir.
Birincisi=UNiVERSiTE Ikincisi=AVRUPA
Universiteyi kazanip buyuk illere giden gencler diger Kurd sehirlerinden genclerle tanisip onlarla bilgi alisverisinde bulunuyor....
Ikinci=AVRUPA Ic anadolulu kurdler ekonomik nedeniyle buyuk bir sekilde Avrupa'ya etmislerdir.
Bugun Avusturya, Isvicre, Hollanda, Danimarka Norvec, Isvec, gibi Avrupa ulkelerinde Kurd nufusunu Ic anadolu kurdleri olusturuyor..
Avrupa'dakilerlede ayni seyler gecerli.Dogulu kurdlerle tanisinca birlikteydik neden ayrildik??
Bu dusunce etrafinda siyasal ve kulturel olarak ayni dusunceleri paylasiyorlar, ve kendi topraklarinda degilde baska ulkelerde ekonomik sinirlari icinde bulunuyorlar...Yurtseverlik ise bu bulusmanin adi oluyor..
ASiRETLER

Asiret nedir? Gercek yada zahiri soy kutugune ve akrabaliga dayali sosyo-ekonomik bir orgutlenme bicimidir.
Gunumuz Kurdleri ayakta tutan dilin, tarihin, unutulmamasi ayni zamanda politik bir tercihi icermekte.
Tabi bugun Ic anadolu'da Asiret reisi yok. Yalniz asiret koyleri mevcuttur.
Ic anadolu kurdlerinin mensup oldugu asiretler arasinda; en onemlisi olarak Sexbizin(Sihbizin) asireti gelmektedir.
Digerleri Resia(Raso), Canbeg, Zirka, Teriki, Sixan, Heciban, Seweda,Psiya, atman asiretleri gelir.
SEXBIZINLI ASiRETi FEDERASYONU(SIHBIZIN)

Sexbizinli asiretinin Haymana'ya ne zaman geldikleri bilinmiyor.
Caldiran savasindan sonra bu kurdler Ic anadolu'da Haymana ilcesine yerlestiriliyor..
1514 yilinda asiret reisleri Seyh Huseyin onderliginde kalabalik sekilde goc ediyorlar.
Tam olarak geldikleri yerler:KUZEY IRAK'IN BEZEYAN bolgesi, Mus, Malazgirt, Elazig, ve Varto'dan gelmislerdir.
Haymana'nin 29 koyune dagilan asiret ilk yerlesim yeri ise Yenice bolgesidir 1894 Ankara vilayet salnamesine gore Yenice'nin o zamanki adi Sihbizinlidir.
Sexbizinli asiretnin koyleri toplami 36 dir.
Canima, Dipdede, Sogukcesme, Karacadere Konya KuLu'ya baglanmistir.
Sexbizinli koylerinin bir cogu dag yamaclarina kurulmustur.
Ote yandan asiret kendini pek hissedilir olmasada Palaniler ve Kerkukluler olarak adlandirir...
Derekok, Durutlar, Kayabasi, ve Mandira koyleri Kerkuk'ten geldikleri icin Kerkuklu oldukarini belirtirler..
Sexbizinlar Ic anadolu'da Canbeg ve Terxan asiretiyle icli dislidirlardir. Bu yuzden aralarinda zaman zaman surtusme olmustur.Terxanlilar kendilerini cesur, Sihbizinlilar ise kendilerini hirsiz sayarlar.Cok akinci ve savasci ruhlari vardir.
1, dunya savasinda Ataturk'u develerle karsilayanlar onlardir.
Yine bir deyise gore Terikilerden birinin elini ayagini kesip atsei bu ayak ve elle karistiran Sihbizinlilardir....
RESiAN(RISWAN)FEDERASYONU Halk dilinde(RASO)


Raso asireti kendi arasinda pek cok kola ayriliyor.
12 kola ayrilmaktadir. Kollarin adi ve dagildiklari bolgeler soyle.
NASIRLI-KOLU(YENiCEOBA, KUSCA, BURUMSUZ, KARAGEDiK, SEREFLi)
XALiKAN-KOLU(GOLYAZI, YAPALI, KARACADAG)
OMERA-KOLU(TAVSANCALI,BESKARDES ALTILAR, TAVLIOREN,
,YAZICICAYIR,COPLER)
SEWKi-KOLU (BULDUK,KERPiC,GUZELYAYLA,CELEP,ZiNCiRLiKUYU)
CELKA-KOLU (YESiLYURT,KIRKPINAR,HiSAR,KUTUKUSAGI(bir bölümü))
MOLiKA-KOLU (KIRKISLA)
BILiKA-KOLU S.KOCHiSAR'IN AKTAS KOYU HARiC TUM KOYLERi VE BALA ERBASAN)
SIXBILA-KOLU(KIRSEHiR,BOZTEPE VE CiCEKDAGI)
MiFKA-KOLU(KIRSEHiR BEREKETA CiCEKDAGI)
CuTKA-KOLU (CiHANBEYLi-KULU)
MiHiNA-OXCiYA KOLU(TAVSANCALI,KARACADAG,YOZGAT YERKOY)
Raso asiretide ic anadoluya surgun edildi...
Adiyaman Kurdu olan bu asiret bir takim isyanlar sonucu Kuzey Suriye'ye surgun edildi.
Daha sonra buraya alisamayan asiret daah sonra Ic anadolu'ya getirildi..
Geldikleri yer tam olarak ADIYAMAN-BESNi VE KAHTA'dir.
Genel olarak Adiyaman Kurdcesini ayni konusur.
NOT:Kirsehir Bereketa,Cicekdagi,Boztepe,Ankara, Bala,Erbasan haric digerleri Konya'nin KuLu ve Cihanbeyli ilcesine bagli koylerdir.
CANBEG ASiRETi FEDERASYONU


Canbeg asiretide surgun bir asirettir.
Onlarda ayni Raso asiretiyle hemen hemen ayni zamanda Ic anadolu'ya gelmistir. Geldikleri yerler ise MALATYA VE URFA'dir..
Ama daha cok Malatya'dan geldikleri soylenir..
Ic anadolu'da genellikle Konya'da fazladirlar.
Aksaray'dada Canbeg asireti mensuplari bulunur.RLER iSE MALATYA VE URFA KURTLERiDiR.
SIXAN ASiRETi


Ic Anadolu'da Haymanada'da yasayan asiretin 1780 yilinda Urfa'nin Suruc ilcesine bagli Ziyaret koyunden Haymana'nin Emirler, Kesikkavak, Emirler Eskicalis, Buyuk Konakgormez ve Eskisehir'in Mahmudiye ilcesibe bagli Balcikhisar koyune yerlestikleri rivayet ediliyor..
Sexanlilar ise bu tarihin kendileri icin dogru yalniz Ic anadolu'ya gelmeden once asiretin Suruc'ta gocebe olmadigini yerlesik olduklarini bilmedikleri bir nedenden surulduklerini soyluyorlar.
Kimisi Suruc'ta aile kavgasi (Kan davasi) yuzunden topraklarini, kardeslerine biraktiklarini dile getiriyorlar...
Hayman merkez ve dort koyunde Polatli, Bala'da Sexanlilar yasiyor..
MiKAiLi ASiRETi

Mikaililer daha cok Haymana'da yasiyor ve bu asiretin 1855 tarihinde Dogu Bayazit'tan Haymana ve Polatli'nin inler koyu cevresine gelip yerlesmislerdir.
Ama bu gelip yerlesmeleri "Hop" diye olmamistir.
Bu asiretin Zirka olma ihtimali ninde gozonunde alinmasi gerektigi soyleniyor...
Kurdistan tarihi adli eserinde M.Emin Zeki Zirka yada Zirikanli'larin yaklasik 500 aile olduklarini
ve bunlarin Ankara'nin kuzey-batisina geldiklerini belirtiyor..
Konya Kürtce konusan köyleri...
Cihanbeyli ilcesine bagli olan Kurd koyler..
Beskardes
Beyliova
Bulduk(Gunde Bulduq)
Cimen
Colkoy
Damlakuyu
Beskavak(Buyuk)
Beskavak(Kucuk)
Golyazi(Xalikan)
Gunyuzu(Cudkan)
Kandil
Kelhasan
Kirikisla(Molika)
Kutukkusagi(Kutiga)
Kusca(Hacilaro)
Saglik
Yapali(Qemera)
Yeniceoba(incove)
Zaferiye(Kayisoglu)
KuLu ilcesine bagli olan Kürtce konusan köyleri..
Acikuyu(Birtalik)
Altilar
Arsinci(Germik)
Beskardes(Torina)
Burnagil
Bozan
Celep
Copler(Copli)
Dipdede
Gokler
Hisar
Karacadag(Xalikan)
Karacadere
Kirkpinar
Serefli
Yazicicayir(Mehina)
Yesilyurt(Celikan)
Tavsancali(Omaro)
Zincirlikuyu(Gordoglu)
Sarayonu ilcesine bagli olan Kürtce konusan köyleri..
Boyali
Kadioglu
Sarikaya
Yunak ilcesine bagli olan Kürtce konusan köyleri..
Besisikli
Cayirbasi
Hatirli(Gunde xofe)
Hacifakili(Kamaran)
Haciomeroglu(Hacimaran)
Imamoglu(Bodan)
Karayayla
Kurtusagi(Kurdan)
Kocyazi(Civikan)
Meselij
Odabasi(Halisinan)
Ortakisla
Ozyayla
Saray(Golan ga)
Sinanli
Suluklu(Galikan)
Celtik ilcesine bagli Kürtce konusan köyleri...
Kasoren(Rengan)
Adakasim(Sorikan)
Buyukhasan
Isakusagi(Sagan)
Kucukhasan

Ankara Kürtce konusan köyleri...
Bala ilcesine bagli olan Kürtce konusan köyleri
Asagihacibekir(Axlera)
Asagioren
Aydogan
Bektasli(Rostika)
Buyukbiyik(Emera)
Buyukcamili(Camiliya Mezin)
Cigdemli
Davdanli(Davdana)
Derekisla(Xecaniya)
Egribasan
Erdemli(Yayla Kesike)
Erginkoy
Hanburun
Kesikkopru(Kesika)
Kucukbiyik(Gunde Hectehir)
Kucukcamili(Camiliya Cuk)
Tatarhoyuk
Tepekoy(Kulika)
Suguzel
Yukarihacibekir(Axlera)

SerefliKochisar ilcesine bagli olan Kürtce konusan köyleri..
Akarca
Aktas(Mihina)
Buyukdamlacik(Hezino)
Buyukkisla
Dogankaya
Kanlikisla
KucukDamlacik(Heciyo)
Odunbogazi
Yusufkuyusu
Golbasi ilcesine bagli tek kurd koyu
Karagedik
Kirsehir Kürtce konusan köyleri...
Cicekdag'na bagli Kürtce konusan köyleri...
Cicekdagi(Cicek)
Acikoy(Sorik)
Alahacili(Galikan)
Bahcepinar(Torin)
Barakli
Canakpinar(Ramiko)
Dohankas(Kungus)
Konurkale(Konir)
Mahmutlu(Qisle)
Pohrek(Gedar)
Sahinoglu
Yalnizagac(Zekera)
Boztepe ilcesine bagli Kürtce konusan köyleri..
Camalak
Cevirme
Cigdeli
Cimenli
Harmanalti(Sayipli)
Huseyinli
Kulhuyuk
Oksuzkale(Haladin)
UcKuyu
Uzunpinar

Akcakent ilcesine bagli Kurd koyu..
Avanoglu
Navend ilcesine bagli Kürtce konusan köyleri..
Gollu
Korpinar(Kaniya kurik)
Seyrekkoy(Hurmik)
Taburoglu
Tasinburnu(Mala bene)
Yesiloba(Guri)
Kaman ilcesine bagli Kürtce konusan köyleri..
Agapinar
Cadirlihacibayram
CadirliKormehmet
Hirfanlar
KekilliAli
MollaOsmanlar


IÇ ANADOLU KÜRTLERI -2


Dünya tarihinin bazi evrelerinde, var olmus bir çok halk topluluklari, yaratmis olduklari yüksek kültür ve tarih degerlerine ragmen yok olup gitmislerdir. Bu yok oluslarin dogal, sosyal ve siyasal bazi etkenlerden kaynaklandigi üzerinde tarih bilimcileri hem fikirdirler. Halklarin yokoluslari salt ilkçaga tekabül etmemektedir. Ortaçag'da ve 20.yy'in ilkbaslarinda da yok olmakla karsi karsiya kalmis halklar söz konusudur. Sömürgeciligin dogusuyla; isgal edilen topraklarin kültür uygarliklari ve degerleri sömürgeci güçlerin saldirilarina maruz kalmis ve tahrip edilmistir. Sömürgelere misyonerler gönderilmis, katliam ve zulümle onlarin kültürlerinin, dillerinin, degerlerinin ve yerli dinlerinin ilkel ve gayrimedeni oldugu kabul ettirilmeye çalisilmis ve yerli halklarin yarattiklari tüm deger
Bunlari anlatmamizin bir nedeni; ayni tarihsel sürecin farkli sekillerde de olsa, Anadolu ve Mezopotamya topraklarinda da yasanmasi gerçekligidir. Türkler'in Orta-Asya'dan çikarak Anadolu'ya yayildiklari dönemlerde, tarihin de kanitladigi gibi girdikleri topraklari yagma ve talan ederek, halklari ya zorla sürmüsler ya da yerli insanlar zulümden kaçarak göçebe konumuna girip kendilerine baska yurtlar edinmislerdir. Bunlardan biri de Mezapotamya - Kürdistan halklaridir. Daha sonralari kurulan Osmanli imparatorlugu döneminde de ayni politikalar farkli yöntemlerle devam etmistir. Özellikle Kürtler üzerindeki asimile politikalari, islam ve hilafet kalkan olarak kullanilarak; ümmet kisvesi altinda sürdürülmüstür.
Osmanli 17.yy'dan sonra girdigi sarsinti dönemlerinde, artik Kürtlere yönelik yasalar çikarilarak zorla dagitilmalari ve hatta uzak yerlere sürgüne tabi tutulmalari söz konusu olmustur. Karsi gelenlere saldiri ve katliamlar söz konusudur. iste bu saldiri, katliam ve sürgünlere tabi tutulanlardan bir bölümü günümüzde iç Anadolu'da yasayan Kürt toplumudur. Ama ne hikmetse yok olmus topluluklarin tersine, iç Anadolu Kürtleri 250 yillik bir sürece ragmen, kendi dil ve topluluklarini koruma, yasatma ve yasama erdemliligini gösterebilmislerdir.
Kürdistan'dan sonra en büyük Kürt kolonisi olan iç Anadolu Kürtleri, kimliklerini koruyor. Hatta okuyan insanlarin aile içinde Türkçe konusmasini "Xag Wirek" diyerek ayipliyorlar. Onlar, 68 ve 80'li yillar arasinda gelisen devrimci-toplumsal muhalefette yerlerini alirlarken; Kürdistan'in bir çok yerinde o dönemlerde kendine ayak bulan Türkiye soluna, iç Anadolu Kürt toplumu fazla sempatiyle bakmamis, aksine, ilk dönemlerinde DDKO içinde ve daha sonralari ise, farkli Kürt örgüt ve partilerinde yerlerini almislardir. Onlar Kürdistanlilarin yaninda olmayi ve onlarla iliski gelistirmeyi kendilerine bir ayricalik saymislardir. Bu, bilinçli bir taraf olmaktan ziyade, Kürt olmalarindan kaynaklanan bilinçalti ve güdüyle olusan ilkel bir Kürt kimligine sahip olmalarindan kaynaklaniyordu.
HADEP'in iç Anadolu Kürt yerlesim birimlerinde (sirasiyla; il, ilçe, kasaba, köy) aldigi oy orani, burada Kürt kimliginin bir resmini verir. Bu ayni zamanda, Kürt sorununu salt bir ekonomik sorun olarak gören devlet düsüncesinin de bilimsel, olmadigini, aksine çürüklügünü ortaya çikariyor. Ekonomik olarak güçlü degerlere sahip ve bu düzlemde de iktisadi istemleri pek de olmayan iç Anadolu Kürtler'inde de, ilk planda Kürdistan'daki gibi, kendini dayatan, Kürt kimligini taniyip özgürce ifade edebilmesi istemi çikiyor karsimiza.
Kimligin taninmasi isteminin bu Kürt kolonisinde de kendisini dayatmasinin nedenlerinden en önemlisi;1984'te baslayan gerilla savasi olmustur. Çünkü bu özgürlük savasiyla, Kürdistan'da da hizla gelisen ve büyük bir ivme kazanan, Türkiye'de de tüm toplumsal, sosyal dinamikleri sarsan ve uluslararasilasan Kürt halkinin özgürlük mücadelesi; Kürt kimliginde ve uluslararasilasmasinda bir rönansi yasatmistir. Genelde Kürt halkini etkileyen mücadele, iç Anadolu Kürtleri'ni de yogun bir sekillenmeyle karsi karsiya birakmistir. Bir yandan Kürdistan'da ülke ve kimlik kavramlari insanlarin beyinlerinde netlik kazanirken, diger yandan iç Anadolu Kürtler'inde de ülke ve kimlik kavramlari arasinda bir kargasa baslatmistir. O gerillaya katilirken, ülke bilincinden çok, Kürt kimliginden dolayi katilmistir.
250 yillik tarih sürecinde kendinde özgü bir kültür ve degerler birikimi yaratan iç Anadolu Kürt toplumunun; Kürdistan Ulusal Kurtulus Mücadelesi içinde yer almasinin örneklerini verirken; 74'te sehit düsen Mehmet Bayram, faili meçhul bir cinayete kurban giden HEP Ankara il baskani Av. Faik Candan, yüzlerce sehit gerilla, hapishanelerdeki onlarca özgürlük mahkumu ve HADEP eski Genel Baskani Murat Bozlak'i anmamak mümkün mü?
iç Anadolu Kürtlerinin Yerlesim Cografyasi :
Basta Konya iline bagli Cihanbeyli, Yeniceoba, Yunak, Kulu kazalari olmak üzere bu kazalarin köylerinin % 90'i Kürt köyüdür. Yine bu köylerle sinir olan Ankara'nin Haymana, Polatli, sereflikoçhisar ve Bala ilçelerinin Kürt köyleri ve onlarla sinir olarak Hirfanli Baraj'indan itibaren Kirsehir'in Kaman ilçesi, Pisyan asiretine mensup Kürt köyleri baslamaktadir. Kirsehir merkez köylerinin yarisi, Çiçekdagi kazasinin % 60 'i ve Boztepe kazasinin ise % 80'i Kürt köyleridir. Burada Konya, Ankara ve Kirsehir il sinirlari arasinda olan Kürt yerlesim birimlerinin birbirine ya sinir olduklari veya arlarinda çok az mesafe oldugu görülmektedir. Yine bu illere sinir Aksaray'da Kürtler vardir. Aksaray Kürtlerinin çogu Kürtçe'nin "Dimilî / Zazaca" diyalektigini konusmaktadirlar.
Yozgat Kürtleri; genellikle, Yozgat, Çorum, Tokat ve Amasya il sinirlarinin kesistigi bölgededir. Bu bölgeye serpistirilmis Kürt köyleri Çekerek, Zile, Alaca ve Ortaköy ilçelerine baglidirlar. Burada meskun köylerin sayisi 41'i bulmaktadir.
iç Anadolu Kürt toplumunun kültür birligi içerisinde olan ancak, daha çok Kürdistan'la cografik yakinligi olan Elbistan'la, Kayseri ili Sariz ilçesinin Kürtler'i ise yogun bir nüfus birikimi arz etmektedirler.
Bu incelememizde, daha çok Kirsehir, Ankara ve Konya Kürtleri üzerinde duracagiz.
Asiretler :
iç Anadolu Kürt asiretlerinin en büyükleri kuskusuz ki Resvan, Canbeg, (Cihanbeyli) ve sexbizini'lerdir. Bunun yaninda yogun bir nüfusa sahip Koçgiri ( Sanz ), Badili, Mahasi, Pisiyan ve Beski gibi asiretlere de iç Anadolu'da rastlanmaktadir. Bir çok asiret Kürdistan'dan küçük guruplar halinde sürüldükleri için Resvan ve Canbeg asiretleri arasinda erimistir.
Bir asiretler konfederasyonu olan Resvan asireti hakkinda yazili olan eski belge, serefname ve Osmanli imparatorlugu'nun iskan belgeleridir. serefname'de Resvan asireti Hasankeyf eyaletinin en büyük 8 asireti arasinda sayilir. Necdet Sakaoglu, "Köse Pasa" adli eserinde; "Dogu Anadolu'nun en namli ailelerinden olan Resvanzadeler, bir yandan konfederasyon üzerinde mukaata voyvodasi , bir yandanda Maras , Malatya ve Besni malikaneleri mutasarrifi olarak 200 yili askin kendi bölgelerinde mutlak söz sahibi oldular. Bu ocaktan 1650 ile 1850 arasinda çogu mirmiran rütbeli Halil Pasa, Ömer Pasa, Mehmet Pasa, Süleyman Pasa, Abdurrahman Pasa, Ömer Pasa(2), Abdurrahman Pasa (2) gibi taninmis derebeyleri gelip geçti. Devlet, bu hanedanin nüfuz alanina disardan yönetici göndermeyecek derecede çekingen davranmayi , zulüm ve taskinliklarini kulak ardi etmeyi seçti. Mesela 1750'de "
"Sen Resvanoglusun - bulunmaz narhin
Asilar öldürür - verdigin vergin
Altinda arap atin - elinde kargin,
Kollarinda cingirakli balar da döser..."
Resvani asireti hiyerarsi ve örgütlülük biçiminde baska bir çok asiretten farkliliklar göstermekteydi. Yusuf Halaçoglu, 8.yüzyilda Osmanli imparatorlugu iskan siyaseti adli yapitinda: "Resvan asireti gibi bazi tesekküllerde ise, kethüdalari, ihtiyarlari ve diger söz sahiplerinin istedikleri sahislari Boy beyi yapma yetkisine sahip olduklari görülmekte ve asiret Kethüdalari ise, tabi olduklari Boybeyi tarafindan tayin edilirlerdi. Buna ragmen Kethüdaligin irsi bir müessese oldugu ileri sürülmektedir." diye aktariyor.
Diger en büyük asiret olan Canbeg (Cihanbeyli) asireti ise Ulus diye anilmistir. Y. Halaçoglu ayni yapitinda Cihanbeyli asireti için; "Güneydogu ve dogu Anadolu'da Ulus adiyla anilan büyük asiret" diye bahsetmektedir. Resvan asiret konfederasyonu kendi içinde bir çok asirete ayriliyor. Bunlar sirasiyla; Belikan, Celikan, Oxciyan, Cutkan, Xelkan, Sêfkan, Nassir ê, sêxbilan, Mifkan, Omeran, Berkati, Sevidi, Moliki, Canbeg (Cihanbeyli)'dir.
Tek tük köyleri bulunan Milli asiretinden bilinen alt asiretler de söyle; Hatunoglu ve Hacibanli'dir.
Asiret federasyonlari içine girmeyen asiretler ise; Taburoglu, Pisiyan, Mahasi, Beski, Badili, Atmani, vs. dir. Bunlarin yerlesim birimlerinin adlari ise genelde Kürtçedir. Ancak Türk devleti bu Kürtçe isimleri de Kürdistan'da yaptigi gibi degistirmistir. Örnegin; Zakêrê ismi Yalnizagaç olarak, Qisla ismi Mahmutlu olarak ve Omêran ismi Tavsançali olarak degistirilmistir.
Nüfus (1990):
Kirsehir merkezi ve kirsal alanda toplam Kürt nüfusu 50.000, Ankara da 100.000, Konya'da 170.000 civarindadir.
200'ü askin Kürt yerlesim biriminin (ilçe, kasaba, köy) bulundugu Konya, Ankara, Kirsehir illerinin sinirlari içinde, il merkezleri dahil iç Anadolu kökenli Kürt nüfusu toplam olarak 300.000'i asmaktadir. Buna, bu illere daha sonralari Kürdistan'dan gelip yerlesen nüfus dahil degildir.
Özellikle baskent Ankara'da yasayan nüfusun dörtte birinin Kürt kökenli oldugunu söylersek, bu üç ildeki toplam Kürt nüfusunun yaklasik 1 Milyonu buldugu söylenebilir. Bu nüfus toplamina Çorum, Tokat, Yozgat, Amasya, Aksaray, Nigde ve Kirikkale'de yerlesik Kürt nüfusu eklenince 2 Milyona yaklastigi söylenebilir.
Kürdistan'dan kopus tarihleri, nedenleri ve geldikleri yerler :
iç Anadolu Kürtler'inin göç tarihleri daha çok Osmanli imparatorlugu'nun ikinci yarisina yani 18.yy'in sonlariyla 19.yy'in ilk yarisina tekabül etmektedir. Bu göçler, siyasal ve ekonomik nedenlerden kaynaklanmaktadir. Osmanli imparatorlugu'nda özellikle ikinci dönemin birinci çeyreginde meydana gelen isyanlarin kimlikten çok ekonomik nedenlerden kaynaklandigi bir gerçektir. Ama imparatorlugun yönetici kadrolari ve özellikle padisah için bu sürgünlerin esas nedeni Kürtleri dagitip, eritmek ve böylecede zararsiz, asker ve vergi deposu yaratmakti. Çünkü Osmanli imparatorlugu dagilma ve yikilma sürecine girmis; bir yandan Balkanlar olmak üzere birden çok cephede, komsulariyla ve bagimsizliklarini elde etmek isteyen halklarla savasa girmistir. Zaten 1683 yilindan beri devam eden savaslardan dolayi masraflar artmistir.
Hazineyi doldurmak için vergi mükelleflerini arttirmak, diger yandan savas cephelerine asker yetistirmek için ilk akla gelen potansiyel konar - göçer asiretler olmustur.
Asiretler konar-göçer olmalarindan dolayi, yaylak ve kislak bölgeleri arasinda hareket etmekteydiler. Yaylak ve kislaklari bazen birbirinden çok uzaklarda bulunmaktaydi. Erzurum yaylalarina, Firat nehri'nin çiktigi yerlere yaylamaga giden bir asiret kislak için Suriye çöllerine ve iran'a kadar inmekteydi. Bu devlet için bir çok sorumluluklari da beraberinde getirmekteydi. Bir yandan vergi alinamamasi, asker elde edilememesi ve diger yandan sürüleri ile yaylaklar arasinda gidip gelmelerde çevredeki tarim alanlarina zarar vermeleri en büyük sorunlardi. Yine bu sorun hakkinda Yücel Özkaya'da sunu aktarmaktadir; "Türkmen ve Kürt asiretleri bir yerde durmayip, yaz - kis yer degistirmekte ve yer degistirirken gitmis oldugu yerlerin halkina da zararlari dokunmaktaydi. Bu asiretlerin meselesi, 18.yy'in ilk yarisinda devleti devamli ugrastiran büyük bir sorundu.
Yukaridaki nedenlerden ötürü asiretlerin iskana tabi tutulmasina geçildi. ilk olarak 1692'de baslatilan ve göçebe asiretleri yerlesik hale getirmeyi amaçlayan iskan uygulamasi zor yöntemi kullanilarak yapilmaya çalisilmistir. Yani bu iskan politikasi bir sürgün ve cezalandirma eylemi olarak uygulanmaya konulmustur. Esas amaç olarak
a-) Göçebe asiretleri yerlesik hale getirip tarima yöneltmek, böylelikle vergi açigina kaynak bulmak,
b-) Asiretleri iskan ettirmek suretiyle, onlari disiplin ve denetim altina almak ve bu yolla asker devsirmeyi ve vergi toplamayi kolaylastirmak. iskanlarin amacina ulasmasi için asiretleri bölüp parçalamak, birbirine kirdirtmak da yöntemlerden biri olmustur.
ilk gizli çetecilik
Son günlerde Türkiyede aktüel olan devlet içi çeteler, hizbul-kontra gibi devlet tarafindan organize edilmis, katillerin ve çetlerin tarihçesi 1808'lerde kardesini bogdurarak tahta gelen II. Mahmud'a dayanmaktadir. II. Mahmud, Tuna boylarinda sikisan askerini doyurmak, asker açigini doldurmak için, Kürt asiretlerinden yararlanmak istedi. Ancak asiretlerin önce dize getirilmesi gerekliydi. iste Türk tarihinde ilk olarak devlet eliyle, devlet içinde gizli çeteler olusturuldu. Bunlarin bir amaci da Kürt asiretlerini dagitip, "zararsiz, yararlanilabilecek" bir konuma getirmekti. II.Mahmut tarafindan olusturulan bu çetelerin ilk icraati ise II.Mahmud'un kardesini bogarak öldürmek olmustur.
iç Anadolu Kürtleri'nin en büyük asiret federasyonu olan Resvan ve Canbeg Asiretleri'nin iskani bu dönemin devletini çok mesgul etmistir.
Cengiz Orhunoglu, (Osmanli imparatorlugu'nda asiretlerin iskani); "Cihanbeyli Asireti'nin iskani hakkinda sunu aktarmaktadir; " Güney-Dogu Anadolu Asiretlerinden olan ve eskiden beri oturmakta olduklari Gerger kazasini terk ederek Çemisgezek, Pertek ve Sagman kazalarina tabi köylere gidip, ahalisini sürerek kendileri yerlesen Cihanbeyli, seyh Hasanli ve Dede Sülü vs. cemaatlerinin bu hareketleri, Çemisgezek Kadisi Mevlana Mehmet tarafindan bir arzla istanbul'a sikayet edilmisti. Bunun üzerine 1705 yilinda Cihanbeyli asiretinin Rakka'ya sürülmesine gönderilen fermanla emir edilmisti."
Ancak onlarinda iskanlari Resvanlarla ayni döneme tekabül etmektedir. Yinede Kürdistan'da iskan isinin zor oldugunu görmekteyiz. 1692'de baslayan iskan siyasetinin tam basariya ulasmadigini ve bu isi sonuca ulastirmak için 1866' da tekrar devletin ise koyuldugunu ve hatta adina Firka -i islahiye denilen bir komisyon kuruldugunu görüyoruz.
Ankara Haymana'da sexbizini asiretinin iskan tarihi için Avrupali gezgin Hüterroth'un iskan tarihi olarak verdigi 1800 ile 1810'u dogru buluyoruz.
Yine baska bir yabanci kaynakta Kürt asiretlerinin 17.yy'in sonlarina dogru Haymana çevresindeki daglarda görünmeye basladiklari aktarilmaktadir. ( Bak. çev. Gabar Çiyan ) Ayni kaynak Resvan ve sexbizini asiretlerine bagli kisilerin Osmanli idaresinin kontrolünde batiya zorla göç ettirilmelerinin yanisira , hayvanlarina yeni otlaklar bulmak, otlaklarini genisletmek için de buraya gelmislerdi diyor.
18.yy boyunca Kürt asiretleri Orta Anadolu'ya gelmeye basladilar. 1850'li yillarda, Fransiz asilli cografyaci Perrot, Haymana'li Kürtlerle yaptigi söylesilerden yola çikarak, Kürtler'in enaz birkaç kusak önce buraya geldiklerini açiklamaktadir. (Çev. Gabar Çiyan) Bu asiretlerin mümkün oldugunca daginik , birbirinden kopuk yerlestirilmeleri özellikle planlanmis ve uygulanmistir.
" 18.yy'in ortalarindan sonra Kulu çevresinde yeni köyler kuruldu. Bundan baska yaz boyunca gezinilen yaylalar, yerlesik hale dönüstürüldü. Günümüzde Kulu'da bulunan Kürt köylere - ki bunlar göçerlerin yerlesik hale getirilmesinden sonra insa edildi - örnek verirsek , Dipdere'nin 1830'da, Celep'in 1839'da, Omeran (Tavsançali)'nin 1886'da, serefli'nin 1863'de, Beskardes ve Karacadag'in 1870'de, Kirkpinar'in 1886'da, Tuzkaya ve Yaziçayir'in temelleri 1890'da atildi." (Çev. G. Çiyan ) Türk devletinin Kürtlere yönelik zorunlu iskan ve daha sonralari sürgün siyasetleri günümüze kadar farkli sekillerde, devam etti. iç Anadolu'ya toplu asiret iskanlarindan sonra; Cumhuriyet Türkiye'sinin de sürgünleri eklenmistir.
Agri isyani'ndan sonra iç Anadolu Kürt köylerine bir çok Kürt gelmistir. Bunlara verilen ad ise "Muhacir" olmustur. Bu "Muhacirler" ordaki yerlesik Kürtlerle evlenerek kaynasip akraba olmuslardir.
Burada M. Emin Zeki'den bir pasaj aktarirken sürgünlerin Kürtler için, zor ve zalimane gerçeginin, günümüzde yakilan 3000 köy ve yerlerinden edilen 3 Milyona yakin Kürt insaninin " Kaderi" ile çakistigina sahit olmaktayiz. M. E. Zeki ; "1919 yilinda, Osmanlilarin 2. ordusunda erzak ve yiyecek sikintisi da bas gösterince, Diyarbekir ve yöresindeki Kürtlerden asker ve sivil olanlar yurtlarini birakarak Musul'a gitmeye zorlandilar. Bir bölümüde Adana ve Halep'e sürgün edildi. Çogu yollarda açliktan ve hastaliktan öldü. Bu arada Musul'a kadar gelebilenlerin anlattiklari olaylar, o masumlarin kitleler halinde yollarda yada erisebildikleri sehirlerin cadde ve sokaklarinda topluluklar halinde ölüsleri; dinleyicilerin ve görenlerin yüregini parçaliyordu." diyordu.

---

---

---